SPRAWOZDANIE Z  DZIAŁALNOŚCI RADY UPOWSZECHNIANIA NAUKI PAN w 2021 r.

prof. dr hab. Paweł Golik, przewodniczący

 

Mimo ograniczeń związanych z pandemią koronawirusa, Rada Upowszechniania Nauki PAN w 2021. r.  i jej członkowie byli współorganizatorami, organizatorami lub aktywnymi uczestnikami wielu przedsięwzięć, organizowanych najczęściej w trybie on-line, mających a celu popularyzację nauki. Odbyło się także, w trybie zdalnym, jedno posiedzenie plenarne  RUN PAN.

Inicjatywy ogólne:

• Karta Popularyzatora Nauki

Zaplanowane i regularne imprezy:

• XIX. Letnie Spotkania z Nauką: na żywo;
• Kawiarnie Naukowe Festiwalu Nauki;
• Latające kawiarenki naukowe dla uchodźców.

Inne:

• Liczne wykłady i wystąpienia w mediach tradycyjnych i internetowych;
• Udział w Festiwalach Nauki i konkursach naukowych.

Prof. PAWEŁ GOLIK - działalność popularyzatorska:

• Festiwal Nauki w Warszawie (debata);
• Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci (wykład i tutoring);
• XV LO w Warszawie - prelekcja dla uczniów;
• Koło Naukowe Biotechnologów Herbion;
• Mazowieckiego Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli;
• Radio dla Ciebie • wywiadowcy.pl • naukovo.pl.

 Dr hab. ALEKSANDRA ZIEMBIŃSKA-BUCZYŃSKA, prof. PŚ_

• Współpraca merytoryczna i koordynacja współpracy w projekcie art. & science „Królestwo” z dr Magdalena Bartkiewicz z ASP (filmy i zdjęcia dot. życia w wodzie) 2020/2021 http://fundacjaanimacjikultury.org/pl/Projects/15/krolestwo-projekt-art-amp-science-.html
• przygotowanie i realizacja warsztatów ze współpracy naukowcy-media akademickie w ramach projektu Nakręcona nauka i wypracowanie wytycznych takiej współpracy 2020/2021
• Jury w konkursie fizycznym Młody Einstein 2021
• 2 wystąpienia dot. popularyzacji mikrobiologii i biotechnologii w programie popularnonaukowym „Kopernik była kobietą” (Polsat) 2020/2021 (realizacja 2020, upowszechnienie 2021)
• 2 wystąpienia z zakresu komunikacji naukowej: szkolenie dla naukowców z zakresu prezentacji projektów i wykład inauguracyjny na Kopernikańskim Seminarium Doktorantów w Toruniu 2021
• Wykład popularnonaukowy z zakresu mikrobiologii środowiskowej i biotechnologii na Śląskich Dniach Biotechnologii Bakcyl 2021
• Wykład popularnonaukowy z zakresu mikrobiologii środowiskowej i biotechnologii dla LO w Gliwicach 2021
• Kampania społeczna Koloratorium Śnieżki 2021– popularyzacja nauk przyrodniczych i ścisłych w szkołach podstawowych z małych miejscowości (zajęcia on-line, seria filmów i zajęć popularnonaukowych 2021)
• Opieka merytoryczna i koordynacja konkursu dla szkół Ekomiasto (zagadnienia ochrony środowiska i klimatu) 2021/22 (Patronat RUN PAN)
• Prowadzenie spotkań popularnonaukowych z analogową stacją kosmiczna Lunares i z tematu „Sport wspieramy naukowo” (2021)
• Koordynacja i organizacja Nocy Naukowców PŚ 2021 (wersja hybrydowa; patronat RUN PAN)
• Konkurs „Doktorat w 3 minuty – 3 Minute Thesis” (konkurs przełożony z 2020 na listopad 2021; patronat RUN PAN).

Dr hab. Łukasz NIESIOŁOWSKI-SPANO

• - udział w programie Komisji Fulbrighta „TopMinds”
• - audycja w podcaście Radio Naukowe (https://radionaukowe.pl/podcast/kto-kiedy-i-po-co-napisal-biblie-hebrajska-o-nowym-datowaniu-starego-testamentu-e58/index.html ) 
• - udział w spotkaniu on-lina z cyklu „Gadanie na śniadanie”
• - wykład dla olimpijczyków, organizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne
• - uruchomienie przez Wydział Historii UW cyklu debat on-line pt.: "Historycy o książkach”
• - seria wykładów on-line w ramach Warszawskiego Studium Filozofii i Historii Idei.

Dr hab. Robert MYSŁAJEK, prof. UW

• Udział w Jury Konkursu "Popularyzator nauki" organizowanego przez serwis PAP Nauka w Polsce i MEiN;
• Wykład w ramach Festiwalu Nauki https://festiwalnauki.edu.pl/spotkania/wartosc-dowodowa-analizy-dna-w-badaniach-identyfikacyjnych-dzikich-zwierzat ,
• Udział w audycji radiowej poświęconej wilkom, audycja prowadzona przez red. Michalskiego https://www.polskieradio.pl/7/5098/Artykul/2729993,Roztoczanski-Park-Narodowy-i-tajemnice-wilkow;
• Dwa rozdziały w monografii pt. "Dobre dla zwierząt. Pozytywne przemiany w relacjach ludzko-nie-ludzkich": - Figura M., Mysłajek R.W. 2021. Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych pomiędzy ludźmi i wilkami na poziomie społeczności lokalnych. W: Mamzer H. (red.). Dobre dla zwierząt. Pozytywne przemiany w relacjach ludzko-nie-ludzkich. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław: 301-312.

- Mysłajek R.W., Nowak S. 2021. Przejścia dla dzikich ssaków na drogach i liniach kolejowych. W: Mamzer H. (red.). Dobre dla zwierząt. Pozytywne przemiany w relacjach ludzko-nie-ludzkich. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław: 325-335.

• - Wywiad w serwisie PAP Nauka w Polsce: https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C86816%2Cdr-myslajek-podchodzmy-ostroznie-do-rewelacji-o-atakach-wilkow-na-ludzi.html;
• - Wypowiedzi w relacjach medialnych, np.:

Newsweek https://www.newsweek.pl/tematy/odstrzal-wilkow-niszczy-przyrode-nie-strzelajcie-do-wilkow/dz5yenq;

Radio Szczecin https://radioszczecin.pl/1,421452,hodowcy-alarmuja-wilki-atakuja-coraz-czesciej-po.

Prof. Ewa BARTNIK

• 14 stycznia wykład dla firmy MNM – TP53 strażnik genomu i najczęstszy winowajca w procesie karcynogenezy;
• 21 stycznia Polskie Radio Dzieciom co dziedziczymy po babci i dziadku;
• 22 stycznia wykład dla koła naukowego bioetyki Wydziału Filozofii „Człowiek modyfikowany”;
• 25 stycznia – TOK FM u Cezarego Łasiczki – o genetyce;
• 2 luty wywiad radio Kampus;
• 8 marca podcast z Magdaleną Kawalec Kobiety w genetyce;
• 6 kwietnia - TOK FM u Cezarego Łasiczki – o genetyce;
• 12 maj wykład dla Komitetu Immunologii PAN – Rewolucja CRISPR-Cas;
• 9 czerwca CAMK PAN – wykład „Genetically modified man”;
• 19 czerwca – Wykład o terapii genowej na konferencji studentów Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ;
• Sierpień – artykuł Wirusy ogólnie i szczegółowo o jednym w biuletynie Centrum Studiów Zaawansowanych Politechniki Warszawskiej Profundere Scientiam;
• 26 września – debata na Festiwalu Nauki „Czy nauka może przekroczyć samą siebie?”
• Ponadto jestem w jury polskiej części konkursu młodych naukowców EUCYS.

 

Dr Patrycja DOŁOWY

·       Warsztaty laboratoryjne – edukacja naukowa w tym w ramach projektu „Zajrzyj do laboratorium, żeby zrozumieć” BioCentrum Edukacji Naukowej razem z Wydziałem II PAN;

·       Warsztaty w ramach projektu „Eksperymentuję w naukowym laboratorium”;

·       Spektakl „Linia boczna” w ramach „Teatru naukowego im. Macieja Gellera” ;

·       Prowadzenie wykładów, spotkań i warsztatów on-line w ramach Laboratorium BioCEN on-line ;

·       Współorganizacja XIX Sympozjum dla Nauczycieli Biologii (BioCentrum Edukacji Naukowej razem z Instytutem Nenckiego);

·       Wywiady z laureatami Nagrody FNP 2020 ;

·       Opracowanie 11 rozdziałów popularyzujących osiągnięcie polskich badaczy do publikacji na 30-lecie FNP ;

·       Interaktywny komiks „ZOSTAŃ BOHATEREM ZDROWIA” platforma edukacyjna dla dzieci na tematy związane z pandemią COVID-19;

·       Latające kawiarenki naukowe dla uchodźców on-line (RUN PAN razem z BioCentrum Edukacji Naukowej i Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej).

 

Dr hab. Tomasz SULEJ

• Prowadzenie Klubu Małego Paleontologa w Muzeum Ewolucji. Zajęcia dla dzieci w wieku 5-11 lat odbywają się raz w miesiącu;
• Prowadzenie wykopalisk paleontologicznych dla uczestników Klubu Małego Paleontologa we wsi Równe – 26.06-2.07;
• Prowadzenie zajęć terenowych i wykładów dla młodzieży licealnej z Wawerskiej Szkoły Realnej (wrzesień 2021);
• Wydanie książki popularyzującej wiedzę o odkryciach kopalnych kręgowców z Polski Gdy na Ziemi żyły dinozaury Multico 2021 nakład 6000 egz.;
• Promocja wyżej wymienionej książki i opisanych w niej odkryć w licznych wystąpieniach telewizyjnych i radiowych;
• Spotkania autorskie dotyczące książki organizowane przez Bibliotekę w Wiązownie i Zbrosławicach;
• Prowadzenie stoiska paleontologicznego w czasie święta gminy Zbrosławice Dramatalia 2021;
• Wywiad dla kanału You tube Naukowy Bełkot na temat odkryć z Lisowic (ponad 200 tysięcy wyświetleń);
• Wywiad dla kanału You tube Lasów Państwowych Między drzewami pt Czy po lasach chodziły dinozaury;
• Zajęcia w szkołach podstawowych na temat paleontologii;
• Prowadzenie stoiska Muzeum Ewolucji i wygłoszenie wykładu w ramach Mini Festiwalu Nauki w Radomiu;
• Prowadzenie zajęć w Miedarach i Warszawie dla dzieci i młodzieży zrzeszonej wokół Muzeum Paleontologicznego w Lisowicach;
• Wygłoszenie wykładu na temat odkrycia prassaka na Grenlandii dla uczestników rekolekcji oazowych Domowego Kościoła w Kęszycy Leśnej;
• Wygłoszenie wykładu na temat odkrycia prassaka na Grenlandii dla uczestników I ogólnopolskiego zlotu dinofanów w Jurapark Krasiejów.

 

Prof. Magdalena FIKUS

• Festiwal Nauki w Gorzowie. Wykład „Koronawirusy, szczepionki”, on line, marzec;
• Letnie Spotkania z nauką. Wykład „Pokonać pandemię”, współautorka, lipiec;
• XXV Festiwal Nauki w Warszawie. Współorganizatorka Debaty „Życie na Ziemi i w Kosmosie” wrzesień;
• Jurorka w konkursie na książkę popularyzującą naukę „Złota róża”. Spotkanie w radio RDC o Festiwalu i nauce, wrzesień. Debata Oxfordzka – w przygotowaniu, listopad;
• Fundusz d.s. Dzieci: wieczorne spotkanie na letnim obozie uczniów szkół ponadpodstawowych w Serocku, lipiec.;
• Jurorka w Konkursie EUCYS młodych naukowców - krajowy i europejski;
• Konkurs PAP „Popularyzator Nauki”. Jurorka, listopad;
• Współorganizatorka Kawiarni Naukowej, 8 spotkań on line;
• Miesięcznik Delta. Comiesięczny felieton „O życiu”;

Prof. Ewa KULCZYKOWSKA

XIX „Letnie Spotkania z Nauką” odbywały się w lipcu i w sierpniu 2021 roku w Ośrodku Pracy Twórczej Instytutu Budownictwa Wodnego PAN na Kaszubach we Wdzydzkim Parku Krajobrazowym. „Spotkania” były współorganizowane przez Instytut Budownictwa Wodnego PAN (IBW PAN) w Gdańsku, Instytut Oceanologii PAN (IO PAN) w Sopocie, Radę Upowszechniania Nauki PAN w Warszawie oraz Uniwersytet Gdański reprezentowany przez Wydział Historyczny UG. W ramach „Spotkań”, pomiędzy 3 lipca a 28 sierpnia w każdą sobotę w godzinach wieczornych na terenie Ośrodka na leśnej polanie nad jeziorem odbywały się imprezy składające się z bogato ilustrowanego wykładu popularnonaukowego, dyskusji oraz spotkania z wykładowcą. Spotkania miały charakter kawiarenki naukowej, zatem przed wykładem dla gości przygotowano bezpłatny poczęstunek w postaci napojów chłodzących, kawy i herbaty oraz ciastek.

         Tegoroczne Spotkania, z uwagi na pandemię COVID-19, podobnie jak w zeszłym roku odbywały się zgodnie z obowiązującym reżimem sanitarnym: obowiązywały ograniczenia w przemieszczaniu się po terenie Ośrodka, zdezynfekowane krzesła były rozstawione zgodnie z wymaganymi odstępami a goście zostali poproszeni o zachowanie wymaganego dystansu. "Kawiarenka" była obsługiwana przez jedną wyznaczoną osobę. Napoje chłodzące, herbata, kawa oraz ciastka były podawane w zamkniętych, jednorazowych opakowaniach.

         W bieżącym roku w ramach „Spotkań” wygłoszono 9 wykładów. Zróżnicowana tematyka oraz duże zaangażowanie wykładowców w przygotowanie i poprowadzenie wykładu zaowocowało, zdaniem organizatorów i uczestników, wysokim poziomem imprezy.

W 2021 roku program „Spotkań” przedstawiał się następująco:

1. 3 lipca 2021

Opanować pandemię - prof. dr hab. Magdalena Fikus, Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie; dr Marta Fikus – Kryńska, Centrum Nauki Kopernik w Warszawie

2. 10 lipca 2021

Miłość w powojennej Warszawie ze skandalem szpiegowskim w tle - prof. UG, dr hab. Anna Mazurkiewicz, Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego

3. 17 lipca 2021

Historie z gdańskich ulic. Czym zajmowali się dawni mieszkańcy miasta? – mgr Dominika Leśniewska, Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego

4. 24 lipca 2021

O gdańskim kaprze, wielkiej karaweli, morskiej bitwie i zdobyciu ‘Sądu Ostatecznego' - prof. dr hab. Beata Możejko, Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego

5. 31 lipca 2021

Fizyka drgań a muzyka, czyli dlaczego nie da się nastroić fortepianu - mgr inż. Aleksander Żytko, Instytut Oceanologii PAN

6. 7 sierpnia 2021

Powodzie w Gdańsku i na Żuławach - wczoraj i dziś - prof. IO PAN, dr hab. Joanna Szczucka, Instytut Oceanologii PAN

7. 14 sierpnia 2021

Nowe narkotyki-nowe zagrożenia. Jak uratować nasze dzieci? - prof. UG, dr Marcin Szulc, Instytut Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego

8. 21 sierpnia 2021

Czy „jaśniej” zawsze oznacza „lepiej”? – czyli rzecz o skażeniu światłem - prof. dr hab. Krystyna Skwarło-Sońta, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski

9. 28 sierpnia 2021

Awarie budowlane z gruntem zbrojonym w tle - prof. IBW PAN dr hab. Marek Kulczykowski, Instytut Budownictwa Wodnego PAN

         Wszystkie wykłady wygłoszono zgodnie z programem. Wyjątek stanowił wykład 3 lipca, który został wcześniej nagrany przez Wykładowczynie i został wyświetlony na leśnej sali wykładowej. W „Spotkaniach” uczestniczyli mieszkańcy województwa pomorskiego, zwłaszcza z gminy i miasta Kościerzyna, uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych, studenci, nauczyciele oraz wczasowicze z różnych rejonów Polski wypoczywający w okolicznych ośrodkach wypoczynkowych i domkach letniskowych na Kaszubach. Na wykłady dojeżdżali również mieszkańcy z odległego o ok. 100 km Trójmiasta. Czas trwania pojedynczej imprezy wynosił około 3 godzin. Frekwencja na tegorocznych Spotkaniach z Nauką” była bardzo dobra pomimo obaw związanych z pandemią COVID-19. W wykładach uczestniczyło przeciętnie około 40-60 słuchaczy. Po każdym wykładzie, z wyjątkiem wykładu w dniu 3 lipca, na którym nie było Wykładowczyń, miały miejsce długie dyskusje uczestników z wykładowcą. Rozmowy z uczestnikami potwierdziły, że taki model edukacji jest właściwy, gdyż pozwala przyswajać wiedzę w sposób przyjazny i jest dostosowany do zróżnicowanych potrzeb słuchaczy. Należy uznać, że w trakcie tegorocznych „Letnich Spotkań z Nauką” w pełni zrealizowano założone cele polegające na popularyzacji osiągnięć nauki rozwijanej w polskich uczelniach i instytutach naukowych oraz nauki światowej, wśród uczestników z możliwie szerokiego przekroju wiekowego i społecznego.

         W celu rozpropagowania wydarzenia został przygotowany dedykowany plakat, który został rozwieszony w budynkach na kampusie Uniwersytetu Gdańskiego, w pubach na terenie Gdyni, na terenie Ośrodka Pracy Twórczej IBW PAN w Czarlinie-Skoczkowie, na terenie ośrodka wypoczynkowego Politechniki Gdańskiej w Czarlinie oraz w miejscowościach Czarlina, Skoczkowo, Grzybowo, Wdzydze Kiszewskie, Kościerzyna i okolicach. Na terenie Ośrodka Pracy Twórczej IBW PAN rozwieszone zostały banery z logotypami organizatorów (IBW PAN, IO PAN, RUN PAN, UG oraz Wydział Historyczny UG). Informacja o „Spotkaniach” wyświetlana była również na dwóch telewizorach znajdujących się w głównym holu budynku Wydziału Historycznego UG. Ponadto wydarzenie było promowane w Internecie: na stronie www Letnich Spotkań z Nauką (http://osrodek.ibwpan.gda.pl/index.php/lsn/), na stronie www Uniwersytetu Gdańskiego i Wydziału Historycznego UG, a także na stronach Instytutu Budownictwa Wodnego PAN oraz Instytutu Oceanologii PAN. Wydarzenie reklamowane było także przy użyciu mediów społecznościowych (Facebook Letnich Spotkań z Nauką oraz Facebook Wydziału Historycznego UG), gdzie regularnie publikowano informacje o zbliżających się wykładach, sylwetki wykładowców i fotorelacje z odbytych Spotkań. Ponadto bezpośrednio przed wykładem wszyscy uczestnicy otrzymywali broszury informacyjne ze streszczeniem wykładu i biogramem wykładowcy.

Krótkie informacje o poszczególnych wykładach:

- streszczenie (omówienie) wykładu było dostarczone przez wykładowcę;

- obszerna fotorelacja na stronie: http://osrodek.ibwpan.gda.pl/index.php/lsn/lsn2021/

oraz na Facebooku: https://www.facebook.com/LetnieSpotkaniaZNauka

 

3 lipca 2021 - prof. dr hab. Magdalena Fikus, Instytut Biochemii i Biofizyki PAN
w Warszawie; dr Marta Fikus – Kryńska, Centrum Nauki Kopernik w Warszawie

 

Opanować pandemię

Wykładowczynie przygotowały wykład "wirtualny". Wykład z powodzeniem odtworzono w czasie Inauguracji Letnich Spotkań z Nauką w 2021 roku.

Streszczenie:

SARS-CoV-2 to pierwszy koronawirus, który wywołał pandemię. Szybko opracowane w instytucjach naukowych bezpieczne i wydajne szczepionki różnych typów stworzyły nadzieje na jej opanowanie. Postęp w skuteczności i bezpieczeństwie programów szczepień przeciw groźnym chorobom stał się widoczny w obrębie jednego ludzkiego pokolenia – o czym opowiedzą prof. Magdalena Fikus (biochemiczka) i dr Marta Fikus Kryńska (mikrobiolożka).

10 lipca 2021 - prof. UG, dr hab. Anna Mazurkiewicz,

Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego

 

Miłość w powojennej Warszawie ze skandalem szpiegowskim w tle

 

Streszczenie:

Latem 1945 roku trudno było znaleźć w Warszawie miejsce, w którym mogłaby rozpocząć działalność ambasada. Do zrujnowanego miasta przyjechał oficer amerykańskiej marynarki, którego zadaniem było przygotowanie miejsca, z którego bezpiecznie można byłoby rozpocząć działalność dyplomatyczną i konsularną. Ustanowienie placówki w stolicy  było kluczowe by Amerykanie mogli obserwować przygotowania do wyborów, które zgodnie z literą Jałty miały być "wolne i nieskrępowane." Znalezienie bezpiecznego lokum  nie było  jedynym zadaniem Williama J. Toneska. Pracujący od kilku lat dla amerykańskiego wywiadu oficer miał też zbierać informacje i nawiązywać kontakty wśród Polaków. W gęstniejącej atmosferze podejrzeń i narastającej fali prześladowań opozycji demokratycznej, Tonesk uwikłany został w skandal szpiegowski i stąd jego misja zakończyła się szybciej niż planowano. Rok później także ambasador amerykański opuścił Warszawę po tym jak wybory zostały sfałszowane. Jednak przyjeżdżając do Polski latem 1945 roku Tonesk miał jeszcze jeden cel: odnaleźć miłość sprzed lat. Ta misja zakończyła się powodzeniem, choć nie bez perypetii wpisanych w złożone dzieje powojennej Polski. 

17 lipca 2021 - mgr Dominika Leśniewska,

Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego

Historie z gdańskich ulic. Czym zajmowali się dawni mieszkańcy miasta?

 

Streszczenie:

Nazwy gdańskich ulic stanowią niezwykle bogaty zespół o wielkiej wartości historycznej i kulturowej. Są z pewnością częścią dziedzictwa historycznego i elementem tożsamości miasta. Od połowy XV wieku Gdańsk stał się głównym ośrodkiem wytwórczości rzemieślniczej. Przodującymi były rzemiosła spożywcze, drzewne i metalowe. Nic więc dziwnego, że wiele z ulic Głównego Miasta nazwano od zamieszkujących lub działających tam rzemieślników. Tylko czy faktycznie nazwę ulicy należy tak ściśle wiązać z grupą zawodową, od której ta nazwa się wywodzi? Podążając za tym zagadnieniem czy zmiany nazw ulic odzwierciedlały zmiany składu zawodowego mieszkańców i czy jedynym wspomnieniem po nieistniejących dziś zawodach są właśnie nazwy ulic, które nieśmiało przypominają nam o swoich przedstawicielach? Te i inne ciekawostki staną się głównym tematem wykładu.

 

24 lipca 2021 – prof. dr hab. Beata Możejko,

Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego

 

O gdańskim kaprze, wielkiej karaweli, morskiej bitwie i zdobyciu ‘Sądu Ostatecznego'

Streszczenie:

W Muzeum Narodowym Gdańsku znajduje się tryptyk, przedstawiający Sąd Ostateczny, dzieło słynnego malarza Hansa Memlinga. Obraz był zamówiony do prywatnego kościoła we włoskim Fiesolana koło Florencji. Dzięki brawurowej akcji gdańskiego kapra Paula Beneke, dowodzącego wielką karawelą, w kwietniu 1473 roku obraz wieziony na burgundzko-florenckiej galerze został przechwycony i przekazany do kościoła mariackiego w Gdańsku. W czasie wykładu będzie mowa o tym w jaki sposób gdańszczanie przejęli wielką karawelę, czym trudnił się Paul Beneke i jakie były okoliczności bitwy morskiej, którą poprowadził. Będzie się można też dowiedzieć o tym jakie były dalsze losy słynnego „gdańskiego” tryptyku.

 

31 lipca 2021 – mgr inż. Aleksander Żytko,

Instytut Oceanologii PAN

Fizyka drgań a muzyka, czyli dlaczego nie da się nastroić fortepianu

 

Streszczenie:

Dlaczego w muzyce odległości pomiędzy dźwiękami są takie a nie inne?  Dlaczego niektóre współbrzmienia wydają się przyjemne, a inne wręcz przeciwnie?  Nad tymi zagadnieniami rozmyślał już Pitagoras, jednak postrzeganie tego co brzmi dobrze i jak można tworzyć muzykę zmieniało się na przestrzeni wieków.

Dowiemy się też z jakimi problemami borykali się dawni kompozytorzy i stroiciele instrumentów i jak sobie z tymi problemami poradzono, a także o tym, dlaczego nigdy nie da się nastroić fortepianu.

 

 

7 sierpnia 2021 - prof. IO PAN, dr hab. Joanna Szczucka, Instytut Oceanologii PAN

 

Powodzie w Gdańsku i na Żuławach - wczoraj i dziś

 

Streszczenie:

Historia ujścia Wisły to opowieść katastroficzna, pełna dramatów i walki z żywiołem. Jej bohaterowie to ludzie zasiedlający kolejno, ale czasem równocześnie, wiślaną deltę - Krzyżaków i Olędrów, Niemców i Polaków. Położenie Gdańska pomiędzy kaszubską wysoczyzną, morzem i depresyjną deltą Wisły z założenia skazuje jego okolice na wszelkiego rodzaju powodzie, między innymi zatorowe od strony Wisły, sztormowe z kierunku morza i nawalne deszczowe ze strony wysoczyzny.

Historycznie rzecz ujmując, poważne zagrożenie powodziowe Gdańska ze strony Wisły pojawiło się z chwilą powstania przeszkód na jej drodze, czyli wałów chroniących ludzkie siedziby – ponad 800 lat temu, a zdecydowanie zmalało po przekopaniu Mierzei Wiślanej w roku 1895. Do początków XXI wieku zagrożenie powodziowe przychodziło głównie od strony morza, po długiej i mroźnej zimie oraz spóźnionej wiośnie, dodatkowo przy silnych wiatrach z północy uniemożliwiających spływanie wód wiślanych do zatoki. W ciągu ostatnich siedmiuset lat odnotowano na Żuławach setki katastrofalnych powodzi spowodowanych przerwaniami wałów. Wisła wylewała średnio co 3-5 lat, powodując na Żuławach śmierć ludzi i zwierząt, w Gdańsku zalewanie domów aż po dachy, dewastację spichlerzy, urządzeń portowych i rozbijanie zacumowanych w porcie statków.

Rok 2001 za sprawą lipcowej „miejskiej powodzi błyskawicznej” zmienił nieco nasze spojrzenie na bezpieczeństwo powodziowe, groźne okazały się nawalne letnie deszcze. Coraz częściej mamy do czynienia z gwałtownymi i bardzo intensywnymi opadami. W ciągu ostatnich dwudziestu lat, wielokrotnie wystąpiły deszcze o tak wysokim natężeniu, że według dawnych statystyk nie powinny się one zdarzyć częściej niż raz na 100 lat. Obecnie nie ma już cienia wątpliwości, że największa katastrofa zbliża się do nas od dołu – na nasze własne życzenie po prostu zaleje nas morze.

14 sierpnia 2021 - prof. UG, dr Marcin Szulc,

Instytut Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego

 

Nowe narkotyki-nowe zagrożenia. Jak uratować nasze dzieci?

 

Streszczenie:

Używanie narkotyków staje się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym i już dawno przestało dotyczyć tylko wąskich grup odbiorców. Poważnym zagrożeniem stają się nowe substancje psychoaktywne (NPS), które ze względu na nieznany użytkownikowi skład i moc działania mogą powodować bardzo groźne konsekwencje zdrowotne. Jest szczególnie okrutną ironią natury, że okresie dorastania, kiedy mózg jest najbardziej wrażliwy, nastolatkowie najczęściej eksperymentują z narkotykami lub alkoholem. Młodzież bardziej niż dorośli jest podatna na szkodliwy wpływ substancji psychoaktywnych i ryzyko wystąpienia problemów społecznych. Podczas wykładu podejmiemy próbę odpowiedzi na pytanie, czym są nowe substancje psychoaktywne i dlaczego mamy z nimi problem. Czy marihuana jest bezpieczna? Co powoduje, że młodzież podejmuje zachowania ryzykowne? W jaki sposób powinna funkcjonować rodzina, aby pełnić rolę ochronną a także jakie sygnały powinny nas niepokoić i gdzie szukać pomocy.

 

21 sierpnia 2021 - prof. dr hab. Krystyna Skwarło-Sońta,

Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski

 

Czy „jaśniej” zawsze oznacza „lepiej”? – czyli rzecz o skażeniu światłem

 

Streszczenie:

Życie na Ziemi ukształtowało się w rytm trwającego dobę jej obrotu wokół własnej osi oraz obiegu wokół Słońca, wyznaczającego rok, który w naszej strefie umiarkowanej obejmuje regularnie zmieniające się pory roku. Ta regularność zmian warunków środowiskowych wymusiła istnienie wewnętrznych mechanizmów, pozwalających przystosować procesy fizjologiczne do potrzeb związanych z daną porą doby czy roku – dotyczy to wszystkich organizmów zamieszkujących naszą planetę. Mamy więc zwierzęta, dla których dzień jest porą aktywności a noc przeznaczona na spoczynek i sen, podobnie jak dla roślin światło słoneczne jest niezbędne do prowadzenia procesów fotosyntezy. Istnieją także gatunki zwierząt, których aktywność życiowa rozpoczyna się w nocy, a są nimi dobrze nam znane gryzonie czy sowy, zaś rośliny zapylane przez niektóre owady potrzebują wystarczająco długiego okresu ciemności, aby dokonały się odwiedziny zapylaczy i mógł powstać nowy osobnik. Tymczasem ludzie dysponują mnóstwem możliwości (i potrzeb) aby rozjaśniać nocne ciemności, które z czasem zaczęły być coraz jaśniejsze na coraz większych obszarach naszej planety. Zakres tego świecenia w nocy poszerzył się tak bardzo, że obecnie trudno znaleźć miejsce na Ziemi, w którym astronomowie mogliby rozstawiać swoje teleskopy – nastąpiło powszechne skażenie światłem. Ale to dopiero początek problemu, bo ciemnej nocy potrzebują wszystkie organizmy, na czele z człowiekiem, sprawcą tego problemu cywilizacyjnego. Przedmiotem wykładu będzie charakterystyka problemu i omówienie skutków nadmiaru światła w nocy dla człowieka i otaczającej przyrody.

 

28 sierpnia 2021 - prof. IBW PAN dr hab. Marek Kulczykowski,

Instytut Budownictwa Wodnego PAN

 

Awarie budowlane z gruntem zbrojonym w tle

 

Streszczenie:

      Problem awarii konstrukcji budowlanych istnieje tak długo, jak samo budownictwo. Już w starożytności zdawano sobie sprawę z ryzyka przedsięwzięć budowlanych o czym świadczy tzw. Kodeks pochodzący z ok. 2000 r. p.n.e., który precyzuje wyraźnie odpowiedzialność przedsiębiorcy budowlanego i jego rodziny w przypadku różnych skutków ew. katastrofy budowlanej.

       Niniejszy wykład będzie poświęcony awariom budowlanym związanym z zastosowaniem gruntu zbrojonego. Jest to materiał inżynierski złożony z warstw zagęszczonego gruntu przełożonych tzw. zbrojeniem. Zbrojenie to materiał o dużej wytrzymałości na rozciąganie wykonany np. z metalu lub tworzyw sztucznych, w postaci mat, siatek, taśm lub prętów. Takie zbrojenie współpracuje z gruntem dzięki wzajemnemu tarciu. Obecnie grunt zbrojony stosuje się najczęściej do budowy murów oporowych, zabezpieczania stromych zboczy i ścian wykopów oraz wzmacniania podłoża. Mimo, że grunt zbrojony jest stosowany w budownictwie już od ponad 50 lat, to bezpieczeństwo i optymalizacja takich konstrukcji wciąż wymaga dalszych badań, zarówno eksperymentalnych, jak i teoretycznych.

    W trakcie wykładu omówimy przyczyny awarii konstrukcji z gruntu zbrojonego spowodowane niskim stanem wiedzy na temat tego materiału i mechanizmów jego zniszczenia. Określimy możliwe uszkodzenia elementów konstrukcji z gruntu zbrojonego, prowadzące do awarii. Przedstawimy różne przypadki awarii konstrukcji z gruntu zbrojonego oraz ich powody. Przedstawimy również przykłady zastosowania takiego materiału do zapobiegania i likwidacji skutków awarii innych konstrukcji geotechnicznych i budowlanych.

 

Banery z logotypami Organizatorów oraz plakat:

 

Wykład prof. Magdaleny Fikus i dr Marty Kryńskiej-Fikus (3 lipca 2021 r.)

Wykład prof. Anny Mazurkiewicz (10 lipca 2021 r.)

 

Wykład mgr. Dominiki Leśniewskiej (17 lipca 2021 r.)

Wykład prof. Beaty Możejko (24 lipca 2021 r.)

Wykład mgr. inż. Aleksandra Żytko (31 lipca 2021 r.)

Wykład prof. Joanny Szczuckiej (7 sierpnia 2021 r.)

Wykład prof. Marcina Szulca (14 sierpnia 2021 r.)

Wykład prof. Krystyny Skwarło-Sońta (21 sierpnia 2021 r.)

Wykład prof. Marka Kulczykowskiego (28 sierpnia 2021 r.)

Plakat XIX Letnich Spotkań z Nauką